Sa polis greca
Sa pòlis greca o tzitade-istadu
A partire dae su VIII sèculu in antis de Cristos, cun sa fine de sos "sèculos iscuros", cumentzat in Grètzia unu perìodu de largu isvilupu cun s'aumentu de sas corturas e de sa populatzione.
Sos grecos conchistant su Mediterràneu
A pustis de sa metade de su VIII sèculu e finas a su VI in antis de Cristos, sos Grecos, ca teniant pagos territòrios, cumentzant a s'aventurare cun regularidade in su mare Mediterràneu otzidentale pro fundare medas colònias, in realidade su faeddu in grecu est apoikía e tenet su significadu de emigratzione.
Su Mediterràneu otzidentale e sas tzitades-istadu
Comente amos giai naradu in s'VIII sèculu in antis de Cristos sa Penìsula Itàlica, sa Sitzìlia, sa Sardigna, s'Àfrica, s'ibèrica e sa Frantza meridionale sunt sas costas e sos territòrios chi bient nàschere magasinos e colònias grecas.
Sa Magna Grètzia ùssiat sos grecos in Itàlia
Medas fiant sas colònias in s'Itàlia meridionale e in Sitzìlia, chi totus impare fiant tzerriadas Magna Grètzia. Fiant fundamentales pro su controllu de sas rotas e pro sos metallos.
In su Tirrenu si cunfrontant Grecos Etruscos Pùnicos. In su matessi tempus sos etruscos... e sos romanos ...
Non solu sos Fenìtzios fiant cuncurrentes de sos Grecos, ma finas sos Cartaginesos, àbiles navigadores, e sos Etruscos. Sos problemas non aiant trigadu a si manifestare.
Sa potèntzia de sos Etruscos in sa màssima espansione
Sos Etruscos sunt famados pro sa tzivilidade urbana chi biet s'orìgine in su territòriu tra sos rios Arnu e Tèvere, su primu a nord (in Toscana), su segundu a sud (s'artu Làtziu).
Sa cumparsa de Roma in s’iscena polìtica
Tra su VII e VI sèculu in antis de Cristos sos Etruscos s'ispinghent in un'espansione versu nord in diretzione de sa pranura padana (a Mantu a) e a sud in su Làtziu (a Veio) fintzas a su Tèvere, cando in s'àtera parte si fiat afirmende Roma, e lompiant finas a Ca pua in Campània.
Sas orìgines de Roma
Finas dae su II millènniu in antis de Cristos is Latinos, unu de sos pòpulos itàlicos de limba indoeuropea, in su monte Albano, in ue oe b'est Castel-gandolfo, si fiat formada una federatzione religiosa de biddas, Alba-longa, a iscopu de difesa.
Sa pòlis aristocràtica intrat in crisi
Arribbat su momentu chi pro s'emigratzione sas colònias non sunt prus bastantes a risolvere sos problemas de sa crisi agrària. S'esageradu fratzionamentu de sos terrenos ispinghet a un'economia de sussistèntzia chi portat a trasformare unu muntone de òmines lìeros in ischi-avos pro dèpidos.
Riformas e lees iscritas
Pro risòlvere custa situatzione de graves cunflitos benit afidadu a pesonas sàpias s'iscritura de riformas polìticas, custas ant a èssere tzerriados legisladores. Su prus nòdidu fiat istadu, a sa fine de su VII sèculu, in Atene, Solo-ne, chi in su 594 benit numenadu arconte.
