ISTÒRIA SARDA
Dae sos Savoja a sa Repùblica Italiana (XVIII-XXI)
Sa Sardigna e sa Gherra de Sutzessione Ispagnola
- Details
- Category: Sa Sardigna in su Setighentos
Cun sa gherra de sutzessione ispagnola sa Frantza est resessia a pònnere unu de sos prìntzipes suos a re de Ispagna, perdende però sos possessos in Cànada e isparende comente potèntzia marìtima.
Sa Sardigna e sos austrìacos
- Details
- Category: Sa Sardigna in su Setighentos
Cun sa paghe de Utrecht de su 1713 e de Rastadt de su 1714 - chi signant sa fine 'acabu de sa Gherra de Sutzessione ispagnola - sa Sardigna passat dae sos ispagnolos a s'imperadore Càralu VI d'Asburgo e sos Savoja retzint sa Sitzìlia pro s'atzudu donadu.
Sa Sardigna e su Piemonte
- Details
- Category: Sa Sardigna in su Setighentos
In su 1720, s'oto de austu, sa Sardigna passaiat in sas manos de sos Savoja comente a unu regnu autònomu (Regnum Sardiniae), difatis in sa breve parèntesi austrìaca - pagu mancu deghe annos - aiat mantènnidu sos diritos, sos istatutos e sos privilègios de natzione in su rispetu de sos patos de tzessione.
Sas primas dificultades
- Details
- Category: Sa Sardigna in su Setighentos
Mancare chi b'esseret sa netzessitade de una ri-organizatzione e ratzionalizatzione de sa situatzione sarda, sos piemontesos aiant chircadu, fintzas a Càralu Emanuele III, de non modificare su chi aiant ereditadu dae sos ispagnolos,...
Sa resistèntzia a su regime nou
- Details
- Category: Sa Sardigna in su Setighentos
Mancare chi sos piemontesos aiant mantènnidu - sighende sos ispagnolos - su Regnu de Sardigna in ddu raportu de forte dipendèntzia, si fadaiat intèndere meda s'efetu de bator sèculos de presèntzia ispagnola, tantu chi s'ìsula pariat una provìntzia ispagnola; sa cultura, sos costumes, sas istitutziones e su vestiàriu puru portant custa imprenta.
Sa rapresentatzione cuncreta de su feudalèsimu in Sardigna
- Details
- Category: Sa Sardigna in su Setighentos
Pro cumprèndere sa cumplessidade de sas graves cunseguèntzias de s'istrutzione sotziale depimus ispiegare comente est cumposta s'istitutzione baronale in sas biddas chi nde faghiant parte.
Su bidatzone
- Details
- Category: Sa Sardigna in su Setighentos
S'ordinamentu agràriu de custu perìodu, caraterizadu dae sa misèria, arretradesa e tensiones locales, fiat funtzionale a su mantenimentu de s'ordinamentu feudale, proite rendiat impossìbile sa nàschida de istratos sotziales noos, in cuntrastu cun sas novidades tècnicas e polìticas de sa situatzione internatzionale chi fiant orientadas a su cambiamentu.
Su sartu sacrificadu a sa tzitade
- Details
- Category: Sa Sardigna in su Setighentos
Su sistema econimicu-produtivu de custu perìodu fiat caraterizadu dae su mercantilismu e dae sa polìtica protezionista de s'istadu piemontesu.
In sa tzitade s'organizatzione de su podere guvernativu
- Details
- Category: Sa Sardigna in su Setighentos
In sas tzitades, e prima de totu in Casteddu, si evidentziaiat un'articulatzione sotziale prus cumplessa rispetu a sa campagna, ma comente si siat rìghida.
Su riformismu piemontesu
- Details
- Category: Sa Sardigna in su Setighentos
Sos echilìbrios internatzionales in Europa fiant modificados dae sa "Gherra de Sutzessione ispagnola" e dae sa "Gherra de sos sete annos". Su Piemonte teniat sa prospetiva de allargare su pròpiu territòriu cun su domìniu de sa Lombardia, tzedende in càmbiu sa Sardigna.
Su giaco-binismu si isparghet in su Regnu de Sardigna
- Details
- Category: Sa resistèntzia de sos sardos contra a s’invasione frantzesa
Su giaco-binismu fiat penetradu in Itàlia pro mesu de sas lògias de sa massoneria, favoridas e protègidas dae sos guvernos (pro nàrrere, in Lombardia su guvernu asbùrgicu e in Nàpoli su guvernu borbònicu), finas a su perìodu de s'iscòpiu de sa Rivolutzione frantzesa.
Sas ideas frantzesas e sas agitatziones antifeudales
- Details
- Category: Sa resistèntzia de sos sardos contra a s’invasione frantzesa
Sa difusione in ddu primu momentu de sas ideas de s'illuminismu e a pustis de cussas polìticas de sa Frantza in sa classe colta sarda, aiat antitzipadu s'atacu de sas flotas de sa Frantza Rivolutzionària de su 1792- 93
Sa propaganda de sos sardos in sa gherra contra sos frantzesos
- Details
- Category: Sa resistèntzia de sos sardos contra a s’invasione frantzesa
Pro mantènnere su noscu de sos Sardos contra a sos frantzesos si faddiant tzirculare custas boghes: sos frantzesos aiant àere cunfiscadu sos benes, ochidu sos funtzionàrios règios e sas autoridades, espropiadu sos benes a sos feudatàrios, a sos burghesos e a sa crèsia.
Sa propaganda de sos frantzesos: strategias e cunvintziones
- Details
- Category: Sa resistèntzia de sos sardos contra a s’invasione frantzesa
De parti sua su contrammiràgliu frantzesu Truget, azudau dae s'àteru ammiràgliu Latusche-Treville, fiat cunvintu chi sos Sardos, sceti a bìere sa potèntzia de sa flota frantzesa, si aiant èssere ispramados e aiant éssere decìdiu de s'arrèndere sina cumbàtere.
Sos sardos parant fronte a sos frantzesos
- Details
- Category: Sa resistèntzia de sos sardos contra a s’invasione frantzesa
S'interesse de sa Frantza Rivolutzionària pro sa conchista de sa Sardigna at a ispìnghere sos Sardos in un'iscenàriu prus largu, chi non aiant pòdiu immaginare.
Unu pòpulu intregu contras
- Details
- Category: Sa resistèntzia de sos sardos contra a s’invasione frantzesa
S'orgòlliu de sos sardos chi ant dimustradu de èssere "natzione", a primìtzios orientadu contra a sa Frantza rivolutzionària, ma a pustis de sa gherra vitoriosa, pro su mancadu reconnoschimentu de custa balentia, benit orientadu torra contras a sos piemontesos cun sa so-mossa de abrile de su 1794.
Sos motos anti-piemontesos e sas chimbe dimandas
- Details
- Category: Sa resistèntzia de sos sardos contra a s’invasione frantzesa
Custos avenimentos si ponent comente unu momentu de rutura cun su noale passadu e cumentzat pro s'istòria de s'ìsula un'era noa.
Pitzolo e Planargia assassinados
- Details
- Category: Sa resistèntzia de sos sardos contra a s’invasione frantzesa
Semus in su 1795 e su Piemonte, imbetzes de risòlvere s'intzidente polìticu, tentaiat de ispacare su fronte de sa rebellia donende càrrigas polìticas a sos emissàrios sardos chi fiant in su continente.
Tàtari si rebellat
- Details
- Category: Sa resistèntzia de sos sardos contra a s’invasione frantzesa
Prevaliat sa volontade generale de abarrare unidos cun su guvernu de Torinu, difendende su rispetu de sos ordinamentos de su Regnu, ma tzìrculant in custos annos "s'Achille de sa sarda liberatzione" (una cumpositzione anònima) e "s'Innu de su patriotu sardu" (de su barone Franchiscu Innàssiu Mannu).
S'atzione polìtica de . M. Angioy
- Details
- Category: Sa resistèntzia de sos sardos contra a s’invasione frantzesa
Mentres Ciloccu e Mundula martzaiant cara a Casteddu potendi-sì a fatu su guvernadore e s'artzipìscamu presoneris, su Visurrei cun sos Istamentos aiant detzìdidu de imbiare Juanne Maria Angioy a Tàtari cun su tìtulu de Alternos e cun s'incàrrigu de ristabilire in su Capu de susu sa normalidade.
Sos motos feudales noos
- Details
- Category: Sa resistèntzia de sos sardos contra a s’invasione frantzesa
In sos annos chi sighint sa derruta de s'Angioy, s'idealidade chi fiat nàschida, non si istudat deretu ma sighiat pro unu deghènniu e prus.
Sos vàrios tentativos de congiuras pro sighire su disignu rivolutzionàriu de s’Angioy
- Details
- Category: Sa Sardigna in S’Otighentos
Tra su 1799 e su 1812 sighiant a si manifestare una sèrie de atziones de opositzione a su redime chi si fiat consolidadu a pustis sa pèrdida de Angioy; medas de custas fiant congiuras de su tzetu mèdiu chi s'impignaiat a modificare sa polìtica, in cunsideratzione puru de su cambiamentu de sa polìtica internatzionale.
Sos Savoja s’istabilint in Casteddu
- Details
- Category: Sa Sardigna in S’Otighentos
Semus in unu perìodu chi sa nobilitade feudale aiat torradu a pigare su podere, in breve si fiat torradu a s'ancien régime cun su regime assolutu. Sa burghesia rinuntziaiat aici a ogni autonomia polìtica e a sa dignidade, atzetende sa cumpleta piemontesizatzione de sa sotziedade.
S’Editu de sas Chiudendas
- Details
- Category: Sa Sardigna in S’Otighentos
Si sa restauratzione fiat durada tantu a longu in Sardigna, non cheret nàrrere ca esigèntzia de s'abolitzione de su feudalèsimu non b'esseret prus, proite fiat unu legìtimu e netzessàriu cambiamentu, mancare su clima culturale de sa fini de su Setighentos non s'esseret presentadu cun sa pròpia fortza de sas àteras natziones.
Sas Restauratzione: sos nòbiles e su pòpulu
- Details
- Category: Sa Sardigna in S’Otighentos
Non bi fiant possibilidades pro otènnere prèstidos a tassos de favore, ne megiorias reales in sa tècnica de sa produtzione e sa crisi finantziària aiat distrutu sa costitutzione de sos Montes Frumentàrios e Numàrios, custos puru sutapostos a s'esigèntzia de su bilàntziu de s'istadu.
S’abolitzione de su feudalèsimu
- Details
- Category: Sa Sardigna in S’Otighentos
Càralu Albertu teniat sa netzessitade de abolire su feudalèsimu in Sardigna, prima de totu pro esertzitare su podere assolutu, ma in custu agatat ostàculos in sos feudatàrios chi esertzitaiant sa giustìtzia e poniant sos tributos, minimende sas prerogativas suas.
Sas trasformatziones istitutzionales e amministrativas de Càralu Albertu
- Details
- Category: Sa Sardigna in S’Otighentos
Càralu Albertu teniat in progetu de criare s'uniformidade in totus sos ordinamentos de su Regnu siat de s'amministratzione e siat de sa finantzia.
Sas isperàntzias in sa fusione
- Details
- Category: Sa Sardigna in S’Otighentos
In sas printzipales tzitades de sa Sardigna tra su 21 e su 24 de Sant'Andria de su 1847 fiant istadas promòvidas manifestatziones cando aiant intesu de sas riformas cuntzedias in Piemonte e in sos àteros istados, cun s' iscopu de eliminare sa tzensura e sas atziones de politzia.
